Zo’n vrolijk kleurrijk schilderij: hoe milieuvriendelijk is dat eigenlijk?

Lichtpuntje 242: goed bezig

Op sociale media deelde ik een bericht over hoe ik van oude spijkerbroeken een schilderscanvas maak.

Het is mijn manier is om een steentje bij te dragen. Voor de productie van een spijkerbroek is namelijk zo’n 7000 liter water nodig. Dat wordt, meestal in het Verre Oosten, eerst onttrokken aan lokale wateren en er, na het productieproces, vervuild met verfresten, weer in geloosd.

Dat kan niet goed zijn. En dan heb ik het nog niet eens gehad over bestrijdingsmiddelen, de verf en het transport naar Europa.

Het zorgde ervoor dat ik me afvroeg hoe duurzaam ik verder eigenlijk werk? Hoe milieuvriendelijk komt zo’n vrolijk kleurrijk schilderij tot stand? Hoe belastend zijn de materialen, waarmee ik werk?

Ik besloot het uit te zoeken, met de billen bloot te gaan en er een blog over te schrijven. Dit is het resultaat.

Ondergrond

Eerst die bodem… Voor mijn eigen werk probeer ik zo veel mogelijk oude schilderscanvassen te recyclen. Dat betekent, dat ik oude schilderijen, waar ik geen goed gevoel meer bij heb, sloop. Ik bewaar dan de spielatten en maak daar een nieuw spieraam van.

Dat span ik vervolgens op met spijkerlappen, die ik maak van oude versleten jeans, die ofwel van mijzelf ofwel van mijn overleden man Pierre zijn geweest. Zo doe ik toch nog iets nuttigs met de overblijfselen uit de tijd, dat ik nog niet doordrongen was van de voordelen van minimalisme.

Voor een schilderij in opdracht koop ik incidenteel wel eens een kant en klaar doek. Dan let ik er altijd op dat het spieraam van FSC hout gemaakt is. Dat wordt overigens lang niet altijd vermeld, dus daar is nog wel wat werk aan de winkel.

Materiaal

Uniek aan mijn abstracte schilderijen met reliëf is dat ik er alle mogelijke materialen in verwerk. Denk daarbij aan zand, touw, juten en de stof van versleten kleding.

Ook hierbij recycle ik graag gebruikte of gevonden materialen. Ik koop nooit wat nieuws. Sterker nog, ik krijg regelmatig oude materialen aangeboden!

Dit zit dus wel goed!

Verf

Ik gebruik acrylverf van het Nederlandse merk Ara. Dat wordt milieubewust geproduceerd in Driebergen, niet ver van mijn huis in Utrecht (scheelt weer kilometers!). Ara zuivert namelijk het schoonmaak- en spoelwater in de verffabriek.

Dat is super, maar het is, eerlijk is eerlijk, in het verleden niet de reden voor mijn keuze geweest. Daar lagen praktische motieven aan ten grondslag: in tegenstelling tot olieverf, is acrylverf namelijk verf op waterbasis, waardoor het niet stinkt en sneller droogt.

Dat vind ik belangrijk omdat ik graag in veel lagen werk (die steeds eerst moeten drogen voor ik verder kan), nogal ongeduldig ben en atelier aan huis heb. Ik wil niet de hele dag in de stank zitten.

Mijn voorkeur werd bevestigd toen ik tijdens mijn revalidatie in een therapiegroep zat met een kunstenaar, die hersenletsel had gekregen, doordat hij zichzelf te veel had bloot gesteld aan giftige verfdampen. Dat wil ik ten koste van alles voorkomen. Het is wel genoeg zo.

Uit welke stoffen bestaat acrylverf?

Om te beginnen zitten in verf natuurlijk pigmenten om de kleur te maken. Maar er zit nog veel meer in:

• Bindmiddel: een soort plaksel, ook wel emulgator genoemd, zodat het pigment zich kan hechten aan de ondergrond en de overige ingrediënten
• Oplosmiddel: bij acrylverf is dat dus water, vandaar de naam ‘watergedragen’ verf
• Conserveermiddelen: een stof, die wordt toegevoegd, om de houdbaarheid te garanderen
• Vulstof: een middel om de verf dikker of matter te maken.

Is werken met verf op waterbasis automatisch milieuvriendelijk?

Het antwoord is nee, niet altijd. Acrylverf is een stuk minder belastend dan olieverf en dus de minst slechte optie, maar er zitten dus wel degelijk stoffen in die niet goed zijn voor het milieu.

Dat betekent dat het uitspoelen van verfkwasten en paletmessen onder de kraan geen goed idee is. Want dan komen de verfresten (de vaste stoffen uit de verf) in het riool en dus in het oppervlaktewater terecht.

Dat klinkt niet goed, dus dat ga ik voortaan anders doen.

Welke mogelijkheden zijn er voor het milieuvriendelijk schoonmaken van kwasten?

Wat research op internet levert het volgende eenvoudig toepasbare schoonmaaksysteem op:

• Strijk de kwasten en paletmessen goed uit op een extra leeg schildersdoek. Zo krijg je alvast een ondergrond voor een nieuw vrolijk kleurrijk schilderij. Lichtpuntje!
• Veeg ze daarna goed af aan een stuk papier of een oude doek.
• Maak de kwast vochtig met een klein beetje water.
• Strijk hem opnieuw uit op het papier of knijp ‘m uit in de doek tot er geen verf meer uit komt.
• Spoel de kwast tenslotte in een potje water.
• Laat het potje met vuil water staan. De vaste bestanddelen uit de verf zullen naar de bodem zakken.
• Giet de bovenste laag schoon water af. Laat het restant staan tot ook daar de vaste stoffen naar de bodem zijn gezakt. De uitgedroogde restjes kunnen gewoon in de grijze vuilcontainer.

Het zal even wennen zijn in het begin, maar deze methode moet goed haalbaar zijn. Aan de slag!

Binder en gel

Bij het maken van mijn schilderijen gebruik ik gesso, binder en extra heavy gel medium om mijn schilderscanvassen te prepareren, materialen te bevestigen en verf te verdikken.

Hier kunnen we kort over zijn. Deze middelen zitten vol synthetische stoffen en zijn dus niet best voor het milieu.

Wel vind ik op alle websites van de merken, die ik gebruik, informatie dat duurzaamheid en het milieu belangrijke pijlers onder hun beleid zijn en dat ze voldoen aan Europese eisen ten aanzien van gezondheid. Dat is een lichtpuntje, niet?

Voor deze producten zijn op dit moment, voor zover ik weet, helaas geen goede alternatieven. Daar hou ik wel continu mijn ogen en oren wijd voor open.

Zo ben ik een paar jaar geleden overgestapt op een vernis op waterbasis. Dat is veel minder belastend en beschermt een vrolijk kleurrijk schilderij tegelijkertijd prima tegen allerlei invloeden van buitenaf.

Kwasten en paletmessen

Ik heb een grote ‘stash’ (voel me net een beautyblogger) aan kwasten, spatels en paletmessen. Die koop ik zoveel mogelijk van Europese productie en van goede kwaliteit, zodat ik ze lang kan gebruiken.

Dat lukt goed, want ik schilder nu bijna 15 jaar en heb, voor zover ik me kan herinneren, nog nooit een kwast of paletmes weg hoeven gooien.

Het mengen van de verf doe ik op plastic bordjes. Dat heb ik ooit zo geleerd, maar ik besef nu dat dat bepaald niet milieuvriendelijk is. Ai!

Dat ga ik dus anders doen. Wat googelen leert me dat er professionele acrylpaletten op de markt zijn, die je eindeloos kunt hergebruiken. Daar ga ik mezelf bij mijn eerst volgende bestelling op trakteren. Lijkt me een win-win situatie!

Inpakken

Het inpakken van mijn schilderijen doe ik in bubbelplastic en kraftpapier. Dat kan natuurlijk gerecycled worden, maar het is misschien het overwegen waard om klanten te vragen een deken of iets dergelijks mee te nemen, waar ze hun schilderij in kunnen meenemen.

Hoe zou je dat vinden, als je een schilderij gaat ophalen en je gevraagd wordt om voor je eigen ‘verpakking’ te zorgen?

Lichtpuntjes

Als ik alles bij elkaar optel, kom ik gelukkig tot de conclusie dat ik het niet slecht doe en behoorlijk duurzaam werk. Wat een fijn lichtpuntje! Ik recycle veel, gebruik acrylverf in plaats van olieverf, heb kwasten, die lang meegaan en werk mijn schilderijen af met vernis op waterbasis.

Wel is er op een paar fronten via eenvoudige quick wins verbetering te realiseren. Het uitspoelen van kwasten ga ik anders doen en ik ga een palet aanschaffen, dat steeds opnieuw te gebruiken is.

En ook de binders en gels zijn een punt van aandacht. Daarvoor blijf ik eventuele productinnovaties in de gaten houden.

Als ik erover nadenk is dit blog en het uitzoekwerk, dat ik ervoor verricht heb, een lichtpuntje op zich. Anders was ik daar allemaal nooit achter gekomen!

Ben je geïnteresseerd in zo’n duurzaam gemaakt vrolijk kleurrijk schilderij? Recht uit het hart en met een uniek verhaal? Bekijk dan hier mijn kleurrijke 3D schilderijen. Je bent welkom!